Comarca do Xallas Santa Comba

Desde hoxe http://www.santacombanamemoria.eu ofrece un percorrido gráfico polo pasado de Santa Comba a través de máis de 5.000 fotografías.

  • Grazas á achega de máis de 400 veciños e empresas da zona.

“Santa Comba na Memoria” é unha web para o recordo e un repaso a historia do século XX do municipio xalleiro, que desde hoxe está accesible na dirección http://www.santacombanamemoria.eu.

A través de máis de 5.000 fotografías “Santa Comba na Memoria” abre unha fiestra ao pasado do concello desde o ano 1900. Tras o traballo de escaneado, e clasificado realizado por José María Suárez Mariño e o seu equipo, fun o encargado de crear a páxina web e dotar de contido aos milleiros de documentos gráficos que achegaron 400 veciños e empresas do municipio.

O resultado, unha páxina web que nace co obxectivo de manterse viva nutríndose coas achegas dos xalleiros transformouse un vello proxecto do Concello en realidade.

Os visitantes de “Santa Comba na memoria” atoparán a traxectoria do municipio ao longo do século XX clasificada por temas. A historia de Santa Comba coas lendas, os comezos da banca e o patrimonio artístico compoñen un dos principais apartados da web. A mina de Varilongo, que converteu ao concello nunha das principais zonas mineiras de Wolframio desde a II Guerra Mundial ata mediados dos anos 60 ten o seu propio espazo, así como os edificios, os vehículos, as rúas e os personaxes emblemáticos do concello ao longo do pasado século. A estes apartados súmanse outros que aglutinan as fotografías agrupadas por temas: música, educación, emigración, vida social e relixión. O contido complétase con espazos dedicados á flora, fauna e micoloxía de Santa Comba.

Tras un traballo de cinco meses a web  reúne nun mesmo espazo os retallos de historia gardados en papel durante un século nos fogares de Santa Comba.

Imaxes de Santa Comba

A historia de Santa Comba por medio de fotografías non sería posible sen a colaboración dos veciños deste pobo.
Uns cedendo fotografías e outros identificándoas, están todos os que son e seguro que nos olvidamos dalgúns…
O NOSO ESPECIAL RECORDO ÓS COLABORADORES QUE SE FORON SEN PODER VER ESTE PROXECTO REMATADO

HISTORIA FOTOGRÁFICA DE SANTA COMBA
A TODOS, GRACIAS

José Luis Varela Martínez

Creador e Deseñador da Web

  • DROGUERIA RIEIRO
  • JOSÉ MANUEL ARUFE RIEIRO
  • SINDITA ARUFE
  • MATILDITA ARUFE E PEPE DURÁN
  • JULIO DA REDONDA E LOURDES
  • MERCEDITAS E JOSÉ LUIS DE RAFAEL
  • MERCEDES DURÁN E RICARDO CARRACEDO
  • FELA E CHUCHO DE FELA
  • LOLA E PACO DO SÓTANO
  • MATILDITA E RAMÓN DURÁN
  • SANTI DURÁN
  • LUIS CORDEIRO
  • CHEMA DO ALBORADA
  • MIRO
  • TACHA DE ALISANDRO E CONSTANTINO AMIGO
  • JOSÉ MARíA PINTOS RECAREY
  • LUIS NOVO ORDOñEZ
  • FINA E MANOLO DO RAPOSO
  • MARUJA E TONO DE TURNES
  • MESTRE
  • VIñOS MATEO
  • MARUJA E CARLOS DE ARTURO
  • OBDULIA E RASO
  • PAZ DE RASO E PANCHO DE ORDOñEZ
  • KIKO DE RASO
  • MANOLA E RASO E GONZALO
  • PAULA E FÁTIMA
  • M.ª ESTRELLA DA RENFE E MONCHO DE RASO
  • JOSÉ E MIGUEL
  • CHITA E PEPE DA CROCA
  • MARY PAZ DE CARLOS DA CROCA
  • TINA E PEPE LANDEIRA
  • ANTONIO E JORGE LANDEIRA
  • PAULA ULLA ANIDO
  • ÁLVARO ANTELO QUEIJO
  • TALLERES CAMACHO
  • ARGIMIRO
  • MANOLITO ROMAR
  • MARíA E LUIS ALFONSO RIEIRO
  • RUBIO DA GRASEIRA
  • JAVIER DA GRASEIRA
  • BENIGNO DA FERRALLA
  • FOTOSTECA
  • CONSTANTE LEMA
  • FATIMA E MONCHO LEMA
  • ANUNCIA E ELISEO DA MINA
  • M.ª LUZ E SANTIAGO PÉREZ
  • ANTONIO DE VICENTE
  • CAPITÁN DAS TRAVESAS
  • MATILDE E ALBINO
  • CAMILO CASTRO DO VIDEOCLUB
  • MINUCA DE MANOLO DA AUTOESCOLA
  • ENRIQUE DA AUTOESCOLA
  • DELFINA E PERFECTO PEREIRA
  • CRISTINA PEREIRA
  • SEVERINO AMARELLE
  • MANOLO AMARELLE
  • M.ª CARMEN E CARLOS DO PASTOR
  • M.ª JESÚS DO REDONDO
  • LUIS DA PANADERIA
  • M.ª CARMEN E PACO DE OSCAR
  • M.ª CARMEN DE ORDOñEZ DE PEPE RIAL
  • SUSANA DE ORDOñEZ
  • VIñOS GARRIDO
  • ELOINA E ANTONIO FERNÁNDEZ
  • SOFIA E CHICHO DA COSTA
  • RICARDO DE LÓPEZ
  • ESTHER E LITO
  • RASADO
  • PACO DURÁN
  • JOSÉ AMIGO RAMOS
  • MARISA DE AROSA
  • AUTOS GARCíA
  • DOñA LOLA E AURITA DO CELTA
  • MARY E PACO DE BARCIA
  • MARíA POSE E CHUCHA DA DROGUERIA
  • CARRO
  • DURAN RADIO
  • ISABEL DA FARMACIA
  • EMILIO POSE OTERO
  • AURORITA E JOSÉ
  • ROSY E CARDUCHO CAPEANS
  • ANUNCIA E ELISEO DA MINA
  • PEPE DE CAPEANS
  • M.ª LOLY DE CAPEANS
  • MANOLO DE CAPEANS
  • MALENA, SONIA, CHIRUCA E KIKO DE CAPEANS
  • AMÉRICA E PINTINHO
  • RICARDO DO GARROTE
  • BEATRIZ E JOSÉ QUINTELA BUSTO
  • O PARDELO
  • GILA
  • MANOLO RODRIGUEZ (O GARROTE)
  • PACO RODRIGUEZ (O GARROTE)
  • MARUJA E RAFAEL SUÁREZ
  • CALZADOS MOLEDO
  • MALENA E BIRI
  • BENIGNO DA TRITA
  • GENEROSO DOMINGUEZ DOMINGUEZ (GENE)
  • CASA DA ZAPATEIRO
  • PEPE O ELECTRICISTA DE SER
  • CARMIñA E ANA MARY DO CABO
  • AURORA DE ORENTE E LUIS
  • CELIA E ÁNGEL DE BASILIO
  • MUCHA E BASILIO
  • MARGARITA FDEZ OSENDE
  • SUSO BLANCO
  • MARISA DE CAPEANS E JAIME
  • CARMINA E ÁNGEL CARRACEDO
  • DAVID TUñAS
  • LAURA VARELA ULLA
  • ANDRÉS O JARDINERO
  • MARILI DE AFRIQUITA
  • CALIXTO DE FLORITA
  • CHARO E TOñITO DA CROCA
  • AVELINA DE FRAMIL
  • JOSEFA DO PEPUCHO
  • MARíA E FERNANDO DA CARNICERIA
  • MATILDE E PICHíN
  • ADRIANA E JOAQUíN
  • COMERCIAL CÉLTIGOS
  • CELIA E AURELIO DURÁN
  • FERNANDO DURÁN
  • RIANXEIRO
  • CASA LOIS
  • CASA DO CASTRIXEIRO
  • CARTEIRO
  • MERCEDES DO CAJITO
  • CHICHA E PEPE
  • JUAN E SERGIO DE CHICHA
  • CARMEN E JULIO DO REBEIRÁN
  • MIGUEL DO REBEIRÁN
  • PEPE DO REBEIRÁN
  • REGINA DE TURNES
  • ANA, PEPE, PILI E MANOLITO TURNES
  • ANTONIO MANUEL ARUFE (O PORTEIRO)
  • MARUJA E IGNACIO
  • RUPPER
  • EVÁNGELINA DA FRADA E PEPE DA SATURNA
  • HUELVIS
  • JUAN VÁZQUEZ
  • MANOLO DE FRAMIL
  • M.ª CARMEN DEPORTES AMARELLE
  • NURIA, ÁNGEL E MARTíN AMARELLE
  • VICTOR ESPASANDíN FACAL
  • PEPITA DA COSTA E JOSÉ
  • ESPERANZA CALVO VÁZQUEZ
  • PATRICIA DE CLAUDIO
  • ÁNGEL MARíA CARRACEDO
  • ISABEL BLANCO (NETA DE NARCISA)
  • AMELIA E ARTURITO
  • MANUEL ARINCÓN ANDRÉS (RA)
  • PEDRO REGUEIRO (PEDRO DE SANTA LUCíA)
  • JOSÉ EDUARDO DA CASEIRA DE MONTOUTO
  • JOSÉ CARLOS TORREIRA

HISTORIA FOTOGRÁFICA DE SANTA COMBA
A TODOS, GRACIAS
A historia de Santa Comba por medio de fotografías non sería posible sen a colaboración dos veciños deste pobo.
Uns cedendo fotografías e outros identificándoas, están todos os que son e seguro que nos olvidamos dalgúns…
O NOSO ESPECIAL RECORDO OS COLABORADORES QUE SE FORON SIN PODER VER ESTE PROXECTO REMATADO

  • RASO
  • OBDULIA
  • JAVIER ROMAR
  • IGNACIO
  • PEPE LANDEIRA
  • ARTURO DA RABELA
  • DURAN RADIO
  • MANOLITO ROMAR
  • CHICHA DO REBEIRÁN
  • MANOLO DA CROCA
  • MONCHO DE RASO
  • CONSTANTE LEMA

A nosa vida social réxese por unhas normas non escritas, pero por todo o mundo coñecidas, e que no caso dos pobos pequenos, en tempos pasados, baseábase nuns costumes e actos sociais ós que todo o pobo asistía e onde todos se coñecían. A forma de vida de antano, as difíciles comunicacións e os escasos vehículos facían que a participación nas mesmas, por parte de foráneos, se reducira ós que, por un ou outro motivo, estaban obrigados de desprazarse e establecerse en Santa Comba, onde moitos deles, posteriormente, botarían raíces. Xeralmente era persoal cualificado, sacerdotes, persoal da cámara agraria, enxeñeiros da mina, mestres ou persoal sanitario que vivían de fonda na “Casa de Capeáns” ou na de “Ordóñez”.

Santa Comba está considerada como o centro mineiro antigo de maior importancia e trascendencia no comercio mediterráneo e atlántico. Durante a época dourada da mina, o nome de Santa Comba era coñecido nas chancelarías de toda Europa. Das minas de Varilongo saía o wolframio necesario para a construción da artillaría pesada do exército nazi e as Panzers divisións do Tercer Reich Alemán, aínda que tamén para os ingleses, e para os americanos durante a guerra de Corea. Cando se descubriu a mina, o quilo de wolframio custaba 200 ptas (1,20 euros) e o xornal dun obreiro era de 19 ptas (0,11 céntimos de euro), o que veu a determinar que desde ese intre se coñecese o novo mineral como “Ouro negro”, ademais de que nun principio se pensou que a mina era de ouro.

“Los Diputados que suscriben, teniendo presente el estado de abandono que por parte de la provincia se ha considerado el distrito judicial de Carballo, que no tienen una sola carretera provincial completa, ni un camino vecinal que hubiese sido subvencionado con fondos provinciales, ruegan a la Excma. Diputación se sirva declarar carreteras provinciales las de Santiago a Lage, por puente Portomouro, Santa Comba y Zas, la de Carballo a Alvite por Santa Comba, la de Corme al puente de Portomouro por Puenteceso y Castriz”.

Os primeiros vestixos comprobados da afección polo fútbol na zona da Costa da Morte datan de comezos da década dos anos 20, e como sucede noutras partes de España e Galicia, faino por mar, co amarre no porto de Brens-Cee de numerosas embarcacións de orixe anglosaxón. A chegada do fútbol ás Terras do Xallas data dos anos 30, concretamente na época da 2ª República Española. Existen documentos fotográficos de 1933 do que pode ser o primeiro equipo de fútbol da historia do municipio. Aínda que esta afección ben puido ser introducida na zona, pola influencia dos arrieiros xalleiros que achegaban os cereais destas terras ata a Costa da Morte e a capital de Galicia, ata Castela e Portugal. Novamente aparecen os arrierios e a súa influencia sobre a vida xalleira como se pode comprobar na economía, emigración e posiblemente tamén no fútbol.

25 Anos crecendo ata acadar o teito da 3ª división. Como rezaba a letra do seu himno coa música da Compostela e a voz de Miguel Torres: “nacido en el año 80…”. Ahí comezou a historia dun novo clube de Santa Comba, tras 2 décadas no que o fútbol federado na Terra do Xallas tiña só o nome do Xallas. Ben coma unha escisión deste clube, ou ben como fogar para o incipiente número de fubolistas que ía xerando o deporte escolar nesta terra, o Atlético Mineiro nacía para pervivir ata celebrar as súas bodas de prata cun histórico ascenso á 3º división, a élite do fútbol afeccionado galego

A comezos dos 60, nace o primeiro clube na zona da Costa da Morte, concretamente ó C.D. Baio, no ano 1.962, e con él outros moitos clubes, algún deles de curta historia como o San Isidro de Quintáns. Nace así a primeira competición regulada da zona, a Liga da Costa, que chegaría a ser emblemática, e a Copa da Costa. O Xallas FC non se inscribe coma clube ata a terceira tempada da liga, aínda que equipos de Santa Comba xa xogan partidos amigables por diversos campos da xeografía costeira. Na tempada 64-65, nun verán posterior á primeira Eurocopa gañada por España co famoso gol do galego Marcelino, fedérase o Xallas F.C. baixo a presidencia de José Suárez Suárez “Raso”, empresario local e polifacético impulsor de diversas iniciativas. O Xallas F.C. xoga os seus partidos coma local no Campo do Carreiro, primeiro aínda sen vestiarios (os xogadores ían xa cambiados ou facíano nalgunha casa próxima). A cor verde da elástica chega pola xestión de Raso coa empresa de xabóns “Lagarto”, que regala unha equipación (a primeira con patrocinio publicitario en toda a Liga da Costa e casi do fútbol español). Así, o Xallas FC comenza a competir oficialmente con casca verde e calzón negro.

Empezaban a chegar remesas de cartos procedentes dunha emigración enraizada e tamén diversas transaccións agrarias, así como a implantación do comercio e da pequena empresa, polo que comezaron a facer acto de presenzia os banco

Casa o habitación suficiente para el maestro y su familia, local para la escuela, menaje y los útiles necesarios para la enseñanza, papel, plumas y libros para los niños absolutamente pobres… un atestado del alcalde y cura párroco de su domicilio que garantice su buena conducta moral”. A praza estaba dotada con 1.852 reais anuais nunha primeira convocatoria e, posteriormente, con 2000 reais anuais. Pero anos despois, a situación é de “desastroso y lamentable estado…con el censurable abandono de los maestros por parte de los alcaldes y ayuntamientos, sin pagarles sus asignaciones y material de escuelas que tenían y debían tener un capítulo seguro, cierto y determinado en el presupuesto municipal”… O sistema estaba corrompido e moitos dos mestres cobraban as prestacións correspondentes pero sen impartir a docencia esixida, de aí os enfrontamentos cos concellos e a falta de pagamento dos salarios.

Datan de principios do século XIX e os feirantes de Xallas, en realidade, son os grandes protagonistas do comercio de subsistencia de Galicia. A habitual feira de Santa Comba ten a súa orixe en 1813 “por estar Santa Comba en el centro de unas 18 parroquias que distan de él, la más legua y media y que no tienen a igual inmediación sino una, llamada de la carballeira, que se celebra en uno de los extremos”. Chegou a haber feiras en varios lugares do municipio.

No desenvolvemento e no progreso dun municipio xogan un papel importante a cultura, a educación, o deporte ou as estradas; pero sempre haberá dous negocios que por riba de todos marcarán para sempre ós veciños dun pobo: As tabernas e os ultramarinos. Considerados centros de reunións, de ocio, de comercio, lugar da compra diaria, faladoiro, e onde os nosos devanceiros comezaron a ver as primeiras novelas nunha televisión en branco e negro.

Nunha pequena ermida en “Santa Catalina Darmada… muy sucia y llena de basura e paresce que en ella hacer muchos fuegos..., duermen hombres y mujeres, personas deshonestas y de mal vivir y hacen estúprulos y deshonestidades en ofensa de Nuestro Señor Dios y de la Virgen Santa Catherina”.

O fenómeno do fútbol-sala comezou na década dos oitenta das mans de Carducho de Capeáns e Manolo Amarelle, entre outros, e xogábase nunha pista deportiva de cemento no colexio Barrié de la Maza, a única que existía daquela, actualmente está cuberta. Era a época de equipos como Telefunken, Deportes Amarelle, Citroën Da Costa, Galo Boys, Butano, Xalco, Deportes Amarelle ou Sala Xallas. A arbitraxe corría a cargo de Manolo Amarelle, Daniel do Rianxeiro, Pepe de Capeans ou Domingos do Lavano.

OS XALLEIROS OS MÁIS XENUINOS DESCENDENTES DOS CELTAS “aquella comarca marcada con el poderoso sello de aquella rama, la última, pero no por eso menos noble, de las tribus célticas que acamparon sobre el suelo de Europa”. Manuel Murguía. Historia de Galicia.

Construindo os edificiós de educación.

“Pues padre es para decirle que hoy a las 7 de la tarde em- barcó Manolo y Che do Manchego. Lleva el baúl que vd. decía... Manolo lleva varios encargos, ya todas llevan el nombre y quien son para vd. vá 1 blta. Carbonell de 10 lts. Aceite, 4 botellas de Veterano... 10 latitas de pulpo a la primavera... o sea que todas las cosas que van sin nombre son suyas, que las encargas van bien aclaradas con nombre... hace dos días que le entregué a los de Mallón las 1.000 pts, también va el baúl una bolsa con garbanzos y un poco de unto para el Souto ese no lleva nombre, creo, pero tienen la bolsa por fuera el nombre de Primitiva... y de las encargas café, sacos, puros, enfin todo lo que vd. decía recibimos integro...”.

DE 1953 A 1965 UN PERÍODO CLAVE PARA SANTA COMBA A PRIMEIRA GRANDE ENTRADA NA MODERNIDADE A vila ía entrando a pasos axigantados na modernidade, mudando o aspecto rural por un máis urbano, pero sen perder a cohesión do primeiro. Santa Comba experimenta un cambio acorde cos tempos de desenvolvemento e obtén grande importancia a nivel provincial.

AQUÍ INSTALOUSE EN 1983 O PRIMEIRO MUÍÑO DE VENTO CON FINS COMERCIAIS Galicia converteuse, desde hai anos, nun referente no desenvolvemento da enerxía eólica. É a comunidade española líder en produción, grazas a unhas condicións de vento excepcionais, que a sitúan como o sexto país do mundo que máis electricidade xera a través dos aeroxeradores. Pero os comezos non foron, nin moito menos, sinxelos, donde Santa Comba pasará á historia como o pioneiro deste tipo de enerxía

Conscientes de que os verdadeiros autores da nosa historia son tó- dolos fillos e fillas de Santa Comba, nacidos nesta terra ou adoptados por ela, esta lembranza a uns poucos, que quere ser o testemuño do paso do tempo.

Santa Comba non é un concello que teña moita tradición musical, onde ano tras ano se manteñan numerosas bandas de música, gaiteiros, charangas ou orquestras, como ocorre en moitos mu- nicipios onde a tradición, a formación de base e as sagas familiares fan que as formacións perduren no tempo. Santa Comba non tiña unha formación musical estable, pero houbo uns cantos xalleiros empeñados en deleitar ós veciños cunhas actuacións e anécdotas que permanecerán na memoria de moitos.

Conscientes de que os verdadeiros autores da nosa historia son tó- dolos fillos e fillas de Santa Comba, nacidos nesta terra ou adoptados por ela, esta lembranza a uns poucos, que quere ser o testemuño do paso do tempo.

SANTUARIO DE RUBÍN No Santuario de Rubín (lugar do mesmo nome), capela gótica do século XVI, existe unha fonte onde se baña ós nenos enfermos, polas súas supostas cualidades salutíferas. Despois de bañalos na pía da fonte, abandónanse as súas roupas molladas ó redor dela. Dáse o caso de que moitos nenos son mergullados nas augas case xeadas, e outros levan as augas para as súas casas, constatádose algunhas curacións miragreiras. A imaxe de San Miguel, que se conserva no interior da Capela, chámaselle popularmente “ O demo de Rubín”, supostamente por referirse á chocante figura que pisotea o Arcánxel.

RIO XALLAS UNICO EN EUROPA EMBLEMA DUNHA BISBARRA O río Xallas é o elemento definidor da bisbarra. Drena e articula a paisaxe recollendo cursos de auga mentres cruza o concello de norleste a suroeste e divide o municipio nunha parte norte e outra sur, para proseguir por Mazaricos e desembocar na ría do Ézaro no municipio de Dumbría. Pero o Xallas é realmente río no municipio de Santa Comba, onde nace, donde lle dá xentilicio ós poboadores do contorno e onde se manifesta libremente na natureza descendendo polo seu cauce. Fóra do termo municipal de Santa Comba o río pouco ten que ver con un de verdade, onde as súas augas se converten nunha máquina de producir electricidade e nunha antoloxía da explotación industrial durante máis de un século.

Irmamento con Río de Xaneiro,Río de Xaneiro,Santa Comba, Xallas,Xalleiros, todo xuntos coma irmans.

Médico, científico e investigador Referente mundial en investigación sanitaria “El mago Mundial del ADN” Fillo predilecto de Santa Comba e Medalla de Ouro Terra do Xallas “ Eu son dunha aldeíña que se chama Santa Comba onde hai moi boa xente” “De la gente de esta tierra do Xallas aprendí humildad y trabajo que son las características de la gente de esta tierra… mientras Dios hacía la maravilla de nuestra costa, San Pedro se dedicó a hacer nuestra tierra de Xallas, que sin salirle mal, no le salio del todo bien porque es una tierra de montaña fría. Cuando Dios vió esto se dedicó a esmerarse en hacer la gente de esta tierra e hizo gente trabajadora, humilde y luchadora ante la adversidad, maravillosa gente de la yo siempre presumo como la mejor del mundo…sin duda la etapa que pasé íntegramente aquí fue no solo de las más felices de mi vida sino que marcó sin duda mi manera de ser”. Palabras deÁngel Carracedo durante a súa proclamación como fillo predilecto de Santa Comba e Medalla de Ouro Terra do Xallas.

Nado no lugar de Montouto. Debutou como músico ós 9 anos de idade nas festas de Bustelo, despois de subir sempre ós escenarios cando viñan as orquestras ás festas da súa aldea. A partir dese intre, estivo tres décadas enriba dos escenarios. Pasou por célebres orquestras da época como foron a “Santa Comba” (na que debutou como cantante), “Los Dinámicos” ou “Los Panters”, “cobrando mil pesetas diarias cando non había estradas e os instrumentos levábanse nos carros polos camiños de terra”. Acadou o cumio coa orquestra “Los Seikos”, na que levaba a dirección, era o vocalista. Durante os últimos oito anos alternaba dita función coa de batería. “Los Seikos” foron creados polo propio Perfecto Pereira xunto co seu veciño Daniel, outro recoñecido persoeiro no mundo das orquestras, nado no concello da A Baña pero afincado na nosa terra. Daniel aportou grandes cousas á música xalleira. Formou parte doutra recoñecida orquestra como “Xuntanza”, e acadou a cima musical como pianista da orquestra “Compostela”.

Traballou en Palestina, na Misión de Terra Santa, a “perla das misións” no dicir dos seguidores do santo de Asís, foi superior no Santo Sepulcro (1.981-1.983), en Betania (1.983-1.990) e en Caná de Galilea. Estivo destinado na Procura Xeral de Terra Santa, foi membro do comité da parroquia latina de Xerusalén. O goberno español, concedeulle a “Encomienda de Isabel la Católica”. Finou en Xerusalem eeestá soterrado no Monte Sión en Palestina.

Chegou o Barça por petición propia (e chamada persoal) de Pep Guardiola cando adestraba as categorías inferiores do clube catalán. Ademáis estivo as ordes de Frank Rijjkaard e Luis Enrique. Foi capitán do Barça B donde solo acadou títulos e ascensos compartindo vestiario e adestramentos con xogadores do mítico Barcelona de Guardiola como Thiago Alcantara, Pedrito, Messi, Etoo, Xavi Ronaldinho ou Iniesta. En 2008 foi convocado por primeira vez polo primeiro equipo do FC Barcelona por Frank Rijkaard e ainda que non chegou a xogar compartiu banquiño con Ronaldinho. En 2009 durante a pretempada foi un dos elexidos para xogar dous partidos amistosos no mítico Estadio de Wembley de Londres, debutando ante o Tottenham e marcando o internacional inglés Aaron Lennon. Formou parte das plantillas do Atlético Mineiro de Santa Comba, SD Compostela, Real Valladolid, SD Ponferradina, Barcelona B e o Omonia de Nicosia co que debutou en Champions League.

oñecida como Elenita, como a muller de Alfredito ou como a tía Elena entre os seus achegados Foi unha importante activista antifranquista, mestra de Freixeiro (Santa Comba) ata que lle retiraron o título por colaborar cos republicanos. Foi sentenciada para fusilamento, do cal se salvou por ser súbdita Arxentina e coñeceu numerosas cárceres españolas, incluido o penal femenino de Saturrarán (Guipúzcoa) un dos máis duros centros de reclusión franquista no que morreron 107 reclusas e 48 nenos polos malos tratos, a inanición e as enfermidades, e onde incluso se fixo desaparecer a un centenar deles, arrebatándollos as súas nais, según as testemuñas e documentos aportados ó xuiz Baltasar Garzón.

Foi profesor de composición no Conservatorio de Música de Valladolid onde concluiu a carreira de piano. Formou parte como arcodeonista da orquestra Sintonía e tamén tocou na Banda de Santa Comba. Dirixiu a banda de Música de Silleda (Pontevedra), a de Viveiro (Lugo) e da Merza (Pontevedra) coa que grabou un disco e actuou en América. As súas composicións encheron un disco da Banda de Música da Garda Civil. Ten máis dun cento de composicions propias e creou un selo musicial. O Concello adicoulle unha rúa.

O Retiro da Costiña, restaurante. Premiado con unha estrea Michelim.

Foi un home relevante como escritor e membro da xerarquía eclesiástica católica nos séculos XVII e XVIII chegando a ser bispo mercenario de Tarazona, provincial da súa orde relixiosa e catedrático de Teoloxía Moral na Universidade en Salamanca. Na súa parroquia natal de Cícere, amais de reface-la igrexia e levanta-la capela de Nosa Señora da Mercede fixo valiosas doazóns

Douse a coñercer no programa a Repanocha e na serie Mareas Vivas, ambas da Televisión de Galicia. Rodou xunto con Antonio Banderas as ordes de Pedro Almovodar en La Piel que Habito. Ten unha dilatada traxectoria en presentación de programas cine, televisión, destacando traballos na serie Cuéntame ou películas como o Lápis do Carpinteiro. Representa actores e intérpretes en varias entidades audiovisuais. É Premio Mestre Mateo a Mellor interpretación femenina protagonista en 2006 por Un franco, 14 pesetas

Aínda que licenciado en mediciña e cun amplo curriculum como médico, tanto en Santa Comba como na guerra, Atomé aínda segue moi vivo en moitas casas de Santa Comba, e non pola súa laboura de médico, senón polas súas viñetas e debuxos coas caricaturizou a unha chea de personaxes locais perfectamente recoñecibles e fíxolle retratos a moitos personaxes da vida pública, tanto galega como española. Unha das rúas da vila recibe o seu nome.

Alonso de Fonseca III: Humanista, Arcebispo e Prelado de Santa Comba Santiago de Compostela, cidade cun patrimonio artístico, arquitectónico e cultural extraordinario, foi berce de figuras destacadas na historia de Galicia e de España. Entre elas, destaca Alonso de Fonseca III (1476-1534), humanista, arcebispo e prelado, quen marcou unha época tanto na súa terra natal como no conxunto do país. Este notable eclesiástico, nado en Santiago e falecido en Toledo, deixou unha fonda pegada como impulsor da Universidade Compostelá e como figura clave no desenvolvemento cultural do Renacemento. Orixes e Formación Fillo de Alonso II de Fonseca, prelado de gran prestixio, e de María de Ulloa, señora de Cambados, Alonso de Fonseca III foi froito dunha unión fóra do matrimonio. A pesar diso, herdou a ambición e o talento do seu pai. Educado na Universidade de Salamanca, destacou en Teoloxía e Leis, adquirindo unha sólida formación humanista. Antes de ascender ás altas xerarquías eclesiásticas, foi párroco en Santa Comba de Xallas e en Santa María a Grande de Pontevedra, ademais de notario e arcedián de Cornado. Ascenso ao Poder Desde 1490, Fonseca III exerceu como cóengo en Compostela, e grazas á influencia do seu pai, foi designado como o seu sucesor na dignidade episcopal. A súa carreira alcanzou o seu punto culminante en 1523, cando, tras a morte do cardeal Cisneros, asumiu o arcebispado de Toledo. Neste cargo, consolidouse como unha figura clave na política e na relixión, contando co apoio da Coroa. Un dos seus feitos máis simbólicos foi bautizar ao futuro rei Felipe II. Labor en Santiago e Galicia Como arcebispo de Compostela, Alonso de Fonseca III transformou a cidade nun centro cultural e espiritual do Renacemento. Foi o impulsor de numerosas obras arquitectónicas e artísticas, como a portada da Catedral que precedeu á de Casas e Novoa, o claustro catedralicio, a Capela da Concepción e o Hospital Real. Tamén promoveu os colexios de San Xerome e Santiago Alfeo, consolidando o papel educativo e cultural de Compostela. Fonseca III participou activamente no Consello Real de Carlos V, apoiando ao monarca en iniciativas importantes como as Cortes de Santiago (1520). Porén, fracasou no seu intento de conseguir representación para Galicia nas cortes, un reflexo das tensións políticas da época. Mecenado e Humanismo Recoñecido defensor do pensamento de Erasmo de Rotterdam, Fonseca III foi un mecenas das artes e das letras. O seu pazo en Santiago, segundo estudosos como Xosé Filgueira Valverde, funcionaba como unha auténtica Academia, reflexo do seu amor polo saber. Entre o seu legado cultural destaca a Historia dos liñaxes e o seu esforzo por fomentar un espírito humanista en Galicia e en España. Legado Alonso de Fonseca III representa a síntese de poder, saber e fe que marcou o Renacemento en Galicia. O seu traballo transcende o ámbito relixioso e consolídase como unha das figuras máis importantes da historia cultural de Compostela e de España. Nas visitas guiadas ao conxunto histórico-artístico compostelán, o seu nome segue a ser lembrado como símbolo dunha época que converteu Santiago nun centro de coñecemento e espiritualidade.

Foi empresario, Xuíz de Paz, encargado de quintas, funcionario e un dos máis míticos xestores deportivos no fútbol da Costa da Morte ó fronte do Xallas F.C., non solo polos resultados deportivos do club que presidía senón tamén polos métodos de xestión utilizados propios do século XXI, reflexados incluso en diarios de prestixio da época. Como empresario está considerado como o verdadeiro artífice da emigración Xalleira e concellos limitrofes cara a América, especialmente cara Brasil. Xestionou un dos primeiros bancos que se estableceron na localidade, o de Hijos de Olimpio Pérez, e na casa na que na viviu ata a súa morte estableceuse o telégrafo É socio fundador e presidente honorífico do Xallas F.C. e o único membro do clube que ten a insignia de ouro do clube. Conta coa insignia de recoñecemento o mérito da Federación Galega de Fútbol e do Coléxio Galego de Árbitros. O Concello de Santa Comba concedeulle o galardón deportivo no apartado “Toda unha vida” nun recoñecemento a persoeiros locais destados no seu papel de promoción no deporte ..

Con Carbónicas Landeira creou un pequeno imperio familiar ao abeiro do, por aquel entón, boiante negocio da mina de volframio, que hoxe vai pola cuarta xeración e compite no mercado nacional e luso con outras multinacionais. Toda a bisbarra do Xallas e a Costa da Morte medrou coas gasesosas de Landeira e a marca "A Pitusa". Foi galardoado coa insignia de ouro da Asociación de Empresarios local e o Concello de Santa Comba concedeulle a primeira medalla de ouro ó Xalleiro do Ano que outorga a un veciño. No momento do seu falecemento tiña a honra de ser o máis veterano bataneiro de España, o último dunha estirpe dun oficio xa desaparecido.

Naceu o 16 de xullo de 1.960, e fixoo como moitos outros fillos de xalleiros emigrantes en Río de Janeiro (Brasil), donde Santa Comba conta cunha importante colonia de veciños e descendentes, ata o punto de que ambos municipio están irmandados. Ó cumplir os 3 anos regresou a Galicia establecendose na Coruña, que se convirte na cidade de destino para él e a súa familia e donde estudiou no vello colexio dos Maristas na rúa Teresa Herrera. Posteriormente licenciouse en Dereito pola Universidade de Santiago. Ten unha ampla traxectoria política na filas do Partido Popular.

Labrador, músico e empresario, formou parte da histórica Banda de Música Municipal de Santa Comba e puxo en marcha o primeiro auto de transportes de viaxeiros na zona. Foi galardoado coa insignia de ouro da Asociación de empresarios de Santa Comba.

Conta con ampla experiencia en tódolos campos relacionados co xornalismo: televisión, prensa e internet, que a levaron a percorrer medio mundo realizando numerosas reportaxes, algúns deles premiados, para recoñecidos medios informativos de todo o país. Traballou como redactora, presentadora, colaboradora, guionista ou produtora para numerosos medios informativos, entre os que destacan a Televisión de Galicia, Tele 5, CNN+ ou Mediaset España. Compartiu noites con prostitutas, bandas organizadas e todo tipo de delicuentes, ao lado dos servizos especiais de diversas policías do país. Entre outras coberturas informativas estivo presente na intervención dun alixo de 4.000 quilos de cocaína en Punta da Buitra (Muxia) en 2009; no accidente do voo 5022 da compañía Spanair no que faleceron 154 persoas en agosto de 2008; na operación das forzas especiais antinarcóticos da policía Colombiana para a destrución dun laboratorio de cocaína na selva de Cúcuta (Colombia) en Novembro de 2010; na incautación dun alixo de 700 quilos de hachix coa Garda Civil de Alxeciras en Agosto de 2006 ou nos atentados do 11 M. Así mesmo, en 2008 cubriu en Austria e Suiza a Eurocopa de fútbol que gañou España. É Premio do Ministerio de Defensa pola reportaxe "Aprendices de Soldado" sobre a loita contra a Pirataría en Somali,. entregado pola Ministra de Defensa Carme Chacón en Xuño de 2011. Tres das súas reportaxes relacionadas con temas de narcotráfico obtiveron a Nécora de Ouro, o máximo galardón que cada ano outorga a Fundación Galega contra o Narcotráfico en Outubro de 2007. Despois de que Informativos Telecinco a destinase á sección de reportaxes en coberturas internacionais, vive China dende 2011 onde exerce de correspondente de Mediaset España e Informativos Tele 5 para Asía-Pacífico.

Ciclista. Corriu o Giro, a Volta, o Campeonato de España en Ruta o Campeonato de España contrareloxio e foi internacional por España disputando o Mundial de Ciclismo de 2005. En 2001 deixou o ciclismo para ser Broker en bolsa para posteriormente recuperar a bicicleta e converterse nunha celebridade do deporte en Portugal.

Sen nacer en Santa Comba, trasladouse o noso pobo para facerse cargo dunha botica e ademais de boticario (descubriu unha medicina contra a sarna, que patentou) acabou sendo xuiz de paz e alcalde. Pero a súa fama venlle pola súa gran afección a música, ensinaba, escoitaba, compoñía e dirixía, así como a animación cultural, na súa botica celebraba xuntanzas coa xente nova, veladas literarias e musicais.Formou un coro, tocaba o piano, cantaba nas misas dos domingos, seleccionaba voces e foi o artífice da fundación da banda de música. Cando as bandas de música viñan a tocar nas festas de Santa Comba, a primeira peza tocábana diante da súa casa e él dirixíaas coa súa batuta. O seu enterro celebrousese con 13 sacerdotes e unha orquestra. Unha rúa da localidade está adicada a súa persoa.

Membro das corpos e forzas de seguridade do estado infiltrado en ETA Natural de Santa Comba, de profesión Garda Civil, foi o último “topo” que o CESID (Organismo estatal encargado de coñecer e informar ó Goberno de todo aquilo que puidese afectar á seguridade, estabilidade e defensa do Estado, na actualidade denomínase Centro Nacional de Intelixencia) logrou infiltrar na cúpula da banda terrorista ETA ata converterse en chófer do por aquel entón número un da banda, Mikel Albitzu Iriarte, alias “Mikel Antza”.

Restaurante Casa Aurelio Premio Galicia de Gastronomía e galardon de Ouro de Publi Parla. Un dos seus descentes acadou o título de “Nariz de Oro” como mellor sumiller de Galicia. Con 78 anos foi galardoada no ano 2002 co Premio Galicia de Gastronomía no apartado de “Toda unha vida”.

Economista, senador, parlamentario, conferenciante e colaborador de prensa, chegou a ser presidente do Partido Socialista no Senado durante dúas lexislaturas e representante de España en importantes organizacións europeas como a OTAN, CE ou OCDE

Aínda que crego e franciscano, destaco una química. As súas investigacións e publicacións coronadas por varias patentes científicas acredítano como relevante investigador e traballou principalmente nas Universidades Británicas de Londres e Glasgow, xunto ó premio Nobel de Química do ano 1.969 D.H.R. Barton. Elaborou estudos sobre os constituíntes de resinas vexetais Mastic, separando nelas por primeira vez no mundo dúas substancias, tirucalol e ácido oleanónico, e outras dúas descoñecidas. Dirixiu os departamentos de Química Orgánica de Barcelona e Valencia e do Concello Superior de Investigación Científicas de España (CSIC).

Foi o poeta máis popular da Terra de Xallas. Xa en 1892 escribía en Galego, como case sempre fixo o longo da súa vida, e defendía o celibato opcional dos curas. A pesar de que ata case os 20 anos asistiu a escola intermitentemente, emigración de por medio, acadou o tíulo de mestre de instrucción pública. Na emigración participou no ambiente cultural do Centro Galego da capital cubana mantendo admiración e amizade con Manuel Curros Enriquez, gran poeta civil da Galicia do século XIX. Foi socio de honra da sociedade dos galegos “La Benéfica” na Habana. Os seus restos descansan no Panteón do Centro Galego do Cemiterio de Colón da cidade da Habana. A única ocasión na que volveu á terra natal foi no ano 1921, cando contaba con 49 anos, pero non foi obstáculo para que en Santa Comba haxa un colexio de primaria en Traba, na parroquia de Castriz, unha asociación vecinal en Santa Sabiña e máis unha rúa na capital xalleira que levan o seu nome.

"Fun electricista, taxista e aprendín hostalería en Australia"

Notas de Prensa