RÚAS
DE 1953 A 1965 UN PERÍODO CLAVE PARA SANTA COMBA
A PRIMEIRA GRANDE ENTRADA NA MODERNIDADE
A vila ía entrando a pasos axigantados na modernidade, mudando o aspecto rural por un máis urbano, pero sen perder a cohesión do primeiro. Santa Comba experimenta un cambio acorde cos tempos de desenvolvemento e obtén grande importancia a nivel provincial
Pódese dicir que o ano 1.953 foi un ano clave para a modernidade de Santa Comba. Instálase o Centro de Inseminación Gandeira e créase o plan de desenvolvemento urbanístico comisionado polo concelleiro Armán Lois. Santa Comba destaca como importante núcleo de gando vacún.
Ata o ano 1.965 continúase coa gran modernización e amplíanse e paviméntanse as rúas de acceso á vila; arránxase a iluminación pública, apróbase o plan topográfico e constitúese o campo da feira; amáñase o camiño a Castriz e os accesos a Arantón; acométese a rede de sumidoiros e pavimentación da rúa Nova e realízanse os trámites para a compra de terreos onde se situará o “Colegio Libre”, de ensinanza mixta, entre outras instalacións.
Santa Comba experimenta un cambio acorde cos tempos de desenvolvemento e obtén grande importancia a nivel provincial, como demostra o feito da asistencia da corporación municipal en pleno á inauguración do ferrocarril Santiago-O Carballiño, onde se reforza a vinculación con Santiago, de feito, maniféstaselle o agradecemento ó alcalde compostelán, Angel Porto Anido, polo apoio que lle deu á mellora da estrada que une Santa Comba con Santiago. Posteriormente mándaselle un apoio para que o Papa Paulo VI visite Compostela no Ano Santo de 1.965.
Nun estudo realizado a comezos dos anos sesenta describíase Santa Comba con grandes vantaxes agrícolas, e destacábase o cultivo do centeo, trigo e millo, ata o punto de afirmar que cando este cultivo fallaba, Santa comba sufría unha crise moi importante. En menor medida tamén se destacan as patacas e fabas. Aumenta o vacún estabulado e o porco, e sinálase este municipio como un lugar onde o gando adquire unha importancia desmesurada, sobre todo se se compara con Mazaricos, concello limítrofe, que só o supera en ovellas. Aínda así, moitas das obras públicas son sufragadas polos veciños.
De tódolos xeitos, se comparamos fotografías, e salvando as distancias propias do paso dos anos e o desenvolvemento urbanístico, Santa Comba segue estruturada en base ás estradas de entón: Alfonso Molina e Miraflores, onde estaba e segue estando o campo da feira, núcleo da vida comercial e social do municipio. Nesa zona é onde se conservan o maior número de casas antigas.
A rúa Miraflores, debido ó escaso desenvolvemento urbanístico en comparación coa zona de Fontenla e entorno, aínda segue conservando en pleno centro urbano partes traseiras para o cultivo e esparcemento dos seus moradores.
1955 cortesía | Celestino Carracedo aparece | De esquerda a dereita: Antonio de Freixeiro, un personaxe sen identificar, un neno sen identificar, Atomé e Chucho Rieiro.
anos 50-60 cortesía | Casa Lois aparece | Avda. Alfonso Molina, rúa Miraflores e os camiños que agora son a Avda. Do Brasil a Rúa Nova, rúa Xosé Ferrero e a estrada a Ventosa. Na parte superior dereita están os terreos que na actualidade están ocupados pola rúa Lugo, rúa Coruña, rúa Ourense, e toda a zona de Fontenla. Cunha lupa e aumentando a foto con sistemas informáticos na Casa do Carteiro vese un rótulo na fachada que di “Vinos, comidas y hospedaje - Correos”, onde agora está o Bar Victoria un letreiro que di “Barbería” e onde está a sala Xallas un que di “Pista Jallas”.
1955 aproximadamente cortesía | Familia de Che de Turnes aparece | De esquerda a dereita: Regina de Turnes, Adela de Capeáns, Chelito (filla dun garda) e Lelucha.
1955 aproximadamente cortesía | Familia de Che de Turnes aparece | De esquerda a dereita Adela de Capeáns, Chucho de Lamas (fillo do garda Lamas), Andrés do Pardelo e Regina de Turnes.
1955 aproximadamente cortesía | Familia de Che de Turnes aparece | Atrás de esquerda a dereita Sarita de Peneiras e Regina de Turnes, diante Adela de Capeáns. Como se aprecia aínda non existían os peculiares bancos de pedra cos laterais en forma de espiral que presidiron durante moitos anos o Campo da feira.
1955 aproximadamente cortesía | Familia de Che de Turnes aparece | Regina de Turnes e Carlos Pazos “do Pardelo”
1969 aproximadamente cortesía | Familia de Che de Turnes aparece | Atrás, de esquerda a dereita: Lola de Otero, José Manuel Otero e Regina de Turnes. Diante, de esquerda a dereita: Suso Otero, Pepe de Turnes, Loli Turnes e Manolito Turnes.
1969 aproximadamente cortesía | Familia de Che de Turnes aparece | De esquerda a dereita: Pepe Turnes, Loli Turnes, José Manuel Otero e Suso Otero. Sentado na porta, Manolito Turnes.
1955 aproximadamente cortesía | Familia de Che de Turnes aparece | Adela de Capeáns e Regina de Turnes no xardín. Ó fondo as casas do Carteiro e de Lois
decembro de 1955 cortesía | Arturito aparece | De esquerda a dereita: Marité, Amelia do Rebeirán e Arturito no campo da feira
1955 aprox. cortesía | Familia de Che de Turnes aparece | Pallal de Che de Turnes que estaba situado onde na actualidade está o Bar Pardiñeiro, na esquina das rúas Xosé Ferrer e Pontevedra. Os personaxes son de esquerda a dereita: Regina de Turnes (de costas), Paco de Virigildo, Lino do Cubelo e Dominga (nai de Che de Turnes).
1955 aproximadamente cortesía | Arturito aparece | Amelia do Rebeirán e Arturito no campo da feira. Ó fondo á dereita vese o rótulo de “Cristalería” no baixo de Moncho da Bañeira.
1960 aproximadamente cortesía | Arturito aparece | Arturito pola esquerda e outro personaxe sen identificar.
Marzo de 1971 cortesía | Manolo Amarelle aparece | Á esquerda está a casa de Moncho da Bañeira que tiña produtos Spar. Ó fondo apréciase o antigo palco da música, o buzón de correos que era gris e non amarelo como agora e os bancos de pedra que estaban pintados de distintas cores en verde e vermello. Vese tamén pola situación do Seat 600 que aínda estaba permitido aparcar en ambos marxes da estrada.
anos 60 cortesía | Pepe da Croca aparece | O personaxe da foto é Pepe da Croca
1948 aproximadamente cortesía | Basilio Quintáns aparece | O personaxe da foto é Basilio Quintáns.
1960 aproximadamente cortesía | Pepe da Croca aparece | Ó fondo apreciase o cuartel da Garda Civil (actual Centro de Cultura). Os personaxes da foto son Manolo da Bouza e Lamas o garda (sen confirmar).
18 de marzo de 1970 cortesía | Pepe da Croca aparece | Pode que sexa o día dun partido da Copa da Costa.
18 de marzo de 1970 cortesía | Pepe da Croca aparece | Pode que sexa o día dun partido da Copa da Costa.
18 de marzo de 1970 cortesía | Pepe da Croca aparece | Pode que sexa o día dun partido da Copa da Costa.
18 de marzo de 1970 cortesía | Pepe da Croca aparece | Pode que sexa o día dun partido da Copa da Costa.
entre 1955 e 1960 cortesía | Raso aparece | Foto sacada dende o antigo Colexio Inmaculada (agora Librería López Lois). Á dereita vese o almacén do Rebeirán e unha caseta que algunhas fontes din que era onde a Garda Civil gardaba galiñas.
1950 aproximadamente cortesía | Familia Capeáns aparece | Avda. Alfonso Molina co xardín á dereita e o cuartel da Garda Civil ó fondo. As casas da esquerda, na actualidade, aínda se manteñen case na súa totalidade coa mesma estrutura de fachada. Os personaxes da foto son Tomás de Esclavitud e o médico D. Julio Bruzos que vivía na casa do Bar Cine onde exercía como médico privado
entre 1966 e 1968 aproximadamente cortesía | Familia Capeáns aparece | Foto sacada dende o que na actualidade é Electrodomésticos Sampedro
posiblemente antes de 1947 cortesía | Familia Capeáns aparece | No sinal onde está subido o personaxe hai dous letreiros; na esquerda lese “Santiago, Camariñas” (actualmente estrada cara Santiago - Baio) na placa frontal lese “Camino vecinal a Salgueiras” (actualmente Avda. Das Fariñas) e no lado dereito na fachada da casa hai unha placa que di “J. LOJO Zapatería”. Con estes datos dedúcese que a casa da dereita é a das Marianas e a do fondo a de Pepe Blanco. O sinal estaba situado no mesmo sitio no que na actualidade hai unha cabina telefónica. O personaxe da foto e Pepe das Marianas.
1950 aprox. cortesía | Aurelio Durán aparece | No sinal onde esta subido o personaxe hai dous letreiros; na esquerda lese “Santiago, Camariñas” (actualmente estrada cara Santiago - Baio) na placa frontal lese “Camino vecinal a Salgueiras” (actualmente Avda. Das Fariñas) e no lado dereito na fachada da casa hai unha placa que di “J. LOJO Zapatería”. Con estes datos dedúcese que a casa da dereita é a das Marianas e a do fondo a de Pepe Blanco. O sinal estaba situado no mesmo sitio no que na actualidade hai unha cabina telefónica. Os personaxes da foto son Durán e apoiado na columna Lueiro de Mourelle (funcionario do Concello), o da esquerda e o que está subido a columna están sen identificar.
1965 cortesía | Viños Mateo aparece | Avda. Alfonso Molina (costa de Papamoscas). Apréciase toda a fileira de casas dende a de Eliseo do Manco ata case a igrexa, mesmo se ve o campanario. As casas son as seguintes: Casa do Manco, Casa de Maroñas, Casa de Jesús Mato, Casa do Rato, Casa do notario D. Jesús Cano Hevia (agora Casa de Pintos), Casa de Amarelle e Autoescola Lista (de Manolo da Autoescola e Enrique que despois sería Autoescola Santa Comba).
20 de marzo de 1966 cortesía | Familia Durán Radio aparece | De esquerda a dereita: a primeira casa é a de Franco (onde estaba o primeiro Bar Pive), o solar sen edificar é onde actualmente está a tenda de roupa e a cafetería Cristal. A seguinte edificación é a orixinaria oficina do Banco Pastor e a Farmacia Blanco, a continuación está o Bar Emilio e o Bar Xallas, a Casa de Carracedo e o edificio novo en construción é do Cartolas onde estaba a igrexa vella. Ó fondo de todo despois deste edificio hai unha casa que é a do Castrixeiro onde viviu o alcalde Andrés Pereira. Entre o solar e o Banco Pastor hai un camiño que comunicaba a Avda. Alfonso Molina coa Casa de Casilda e Pancho onde actualmente está o Pub Tío Pancho, ese camiño é o que na actualidade coñecemos como rúa Pontevedra.
finais dos 60 cortesía | Merceditas de Rafael aparece | Avda. Alfonso Molina sacada dende a que agora é a Ferretería Óscar. Á esquerda o Campo da Feira e ó fondo o Cuartel da Garda Civil (agora Centro de Cultura). Á dereita, ó lado do 600, o bar que os pais de Merceditas de Rafael tiñan na Avda. Alfonso Molina e o Bar Bergantiños, que nada ten que ver co Bergantiños actual, senón co Sunday.
1966 aproximadamente cortesía | Moncho de Raso aparece | Na foto vense perfectamente as obras do que algunhas fontes din que pode ser a primeira rede de alcantarillado moderno. Á esquerda onde está o cartel de Philips é a casa de Chucho Rieiro, despois está a casa de Moledo que xa era zapatería e a Farmacia de José Ferrero. Pola dereita a casa de Moncho da Bañeira e o edificio do Cine Nuevo (Casimiro), o primeiro edificio que se fixo en Santa Comba. Os personaxes da foto son Teresa de Camilo e María Estrella da Renfe
1960 aproximadamente cortesía | Casa Ordóñez aparece | Sacada dende a rúa Miraflores cara ó xardín e a Avda. Alfonso Molina onde as fachadas das casas están case como na actualidade. Os personaxes da foto son M.ª Carmen de Ordóñez e Adela de Capeáns.
1966 aproximadamente cortesía | Perfecto Pereira aparece | No lado dereito da foto, ó lado do farol, hai un sinal que indica “Entrada” pola rúa Miraflores e “Salida” pola Avda. Alfonso Molina. O personaxe da foto é Perfecto Pereira.
1963 aproximadamente cortesía | José Luís da Redonda aparece | Avda. Alfonso Molina, ó fondo o campo da feira. Os personaxes da foto son Pancho de Ordóñez e José Luís da Redonda.
1956 cortesía | Chucha aparece | Xardíns coa rúa Miraflores ó fondo. Atrás de esquerda á dereita Carmiña da Bañeira, Chucha e Irene (filla dun garda). Sentados de esquerda a dereita: Marité, Emilia do Fogueteiro, Amelia do Rebeirán, Lola de Cousillas e Carmela de Luisa. Ó fondo á dereita a Casa do Celta e na porta un coche Buick americano que tiña Pepe do Celta.
1955 aproximadamente cortesía | Chucha aparece | Avda. Alfonso Molina, ó fondo a esquerda, letreiro do Bar Xallas e farmacia de Blanco. Os personaxes da foto son de esquerda a dereita: Ramón de Chucha, Chucho de Fela, Manolo da Bouza e Durán Radio.
1972 cortesía | Chucha aparece | Campo da feira co palco da música desaparecido a mediados dos anos 80. Os personaxes da foto son: atrás de esquerda a dereita un fillo de Chucho Pose, Manel de Chucha e Tomás Pose. Diante, de esquerda a dereita: Pilar de Tomás Pose, Socorro de Chucha Pose e María de Chucha
1955 aproximadamente cortesía | Chucha aparece | Ó fondo á esquerda apréciase o edificio do Cine Nuevo (Casimiro) en construción e o letreiro de Santa Lucía onde agora está o Banco Pastor. Os personaxes da foto son Chucho de Fela e Ramón de Chucha.
1956 aproximadamente cortesía | Chucha aparece | Os personaxes da foto son Chucha e Lola de Cousillas.
1958 aproximadamente cortesía | Familia Durán Radio aparece | Avda. Alfonso Molina coa casa e ferretería de Moncho da Bañeira á dereita onde na fachada se pode ler “Compuesto para la patata con sulfato de amoniaco”
1985 aproximadamente cortesía | Autos García aparece | Foto da Rúa Miraflores sacada un día que se celebrou unha manifestación con tractorada, de feito, ó fondo apréciase unha caravana de tractores. Á esquerda da foto apréciase un Seat 1.500 e o antigo Bar Caracas
Principios dos 80 cortesía | Auto García aparece | Foto realizada un día que nevou cando estaban instalados os coches eléctricos de “Los hermanos Morla de la Bañeza” (León), que pasaban tempadas do inverno para gozo dos mozos durante os anos 80.
1975 cortesía | Pepita da Costa aparece | Estado da costa de Papamoscas no ano 1975 coa igrexa ó fondo, co firme de formigón como na actualidade e sen unha soa casa na marxe esquerda, que na actualidade está totalmente edificada. Á esquerda, entre as árbores tamén se ve un pequeno cacho do cemiterio. Os personaxes da foto son José e Pepita da Costa co seu fillo José Luís.
1965 - 1966 aproximadamente cortesía | Pepe, o electricista de Ser aparece | Avda. Alfonso Molina nunha procesión de San Cristóbal. A foto está sacada dende o Cine Casimiro e vense tódalas casas da marxe dereita. Vese tamén o letreiro na pequena casa que ocupan as oficinas da Caixa de Aforros de Santiago (agora Caixa
14 de agosto de 1968 cortesía | Quintela aparece | Avda. Alfonso Molina. Aínda que na foto orixinal figura a data de 14 de agosto de 1968 o máis probable é que a foto corresponda á procesión de San Cristóbal a finais de xullo. Na segunda casa da dereita vese a Farmacia de Ferrero
1961 aproximadamente cortesía | Marisa de Capeáns aparece | De esquerda a dereita: Carlos Pazos, Suso do Cabo, Jaime de Marisa, Pili do Cabo, Carmela de José Ramón, Basilio e Pepe Luís Pazos
1955 cortesía | Celestino Carracedo aparece | De esquerda a dereita: Che de Turnes, Chucho Rieiro, Celestino Carracedo e Ricardo Carracedo.
1976 cortesía | Santiago Pérez aparece | Inauguración da Rúa Gómez Rubio. Os personaxes de esquerda a dereita son: D. Jaime, D. Juan de Santa Sabiña, Formoso, José Manuel Gómez, Santiago Pérez, José Manuel Arufe, Rosa María e a súa nai. Na segunda fila Pepe de Ser, Tino (irmán de Nicanor) e Vina.
1955 aproximadamente cortesía | Chucha aparece | Mozas de Santa Comba na Avenida Alfonso Molina, diante do cuartel co Bar Cine ó fondo á esquerda. Os personaxes da foto son de esquerda a dereita: Irene (filla de Lamas o garda), Mercedes do Fogueteiro, Chucha, Emilia do Fogueteiro e Fina do Chacho. As nenas están sen identifica
1965 cortesía | Chucha aparece | O personaxe da foto é Manel de Chucha.
1985 aproximadamente cortesía | Autos García aparece | Vista da Avenida Alfonso Molina con motivo dunha tractorada.
8 de setembro de 1955 cortesía | Chucha aparece | Campo da feira. Ó fondo, á esquerda apréciase a Casa do Fogueteiro e parte das da Lixeira, na dereita as dúas casas de Francisca Torreira (Sogra de Cousillas). Os personaxes da foto son, atrás de esquerda a dereita: Rosa de Fela, Carmiña do Cabo e Carmen Pose. Diante Ramón de Chucha.
1948 cortesía | Casa do Celta aparece | Apréciase perfectamente a rúa Miraflores feita en terra. O cuartel da Garda Civil ó fondo cando aínda non existía o xardín, aínda que xa estaban construídas algunhas casas da Avda. Alfonso Molina como a Casa de Paco de Chico. Os personaxes da foto son de esquerda a dereita: Tinucho do Celta (Valentín), Manolo do Celta e Pepe do Celta
1968 cortesía | Calzados Moledo aparece | Rúa Suárez Vence cando aínda era de terra. Á dereita vense unhas vigas que posiblemente nos indican que se estaba a comezar a construción do edificio onde está Caixa Galicia. Á esquerda a casa de mobles Binculeiro a medio construír. No lado dereito tamén se aprecia a casa que na actualidade alberga as oficinas de Mapfre
1950 - 1951 aproximadamente cortesía | Carmiña do cabo aparece | De esquerda a dereita: Carducho Tomé, Manolo de Capeáns e Antonio Cousillas.
setembro de 1974 cortesía | Calzados Moledo aparece | Campo da feira durante a celebración da feira do gando. Poucos anos despois trasladaríase ó Mercado do Gando onde agora esta o Multiusos, recinto feiral e parque de bombeiros.
2 de xuño de 1962 cortesía | Pepita da Costa aparece | Na foto vese que o firme da Avda. Alfonso Molina xa era de formigón, non así o do campo da feira que aínda era de terra. Tamén se ve que aínda non se instalaran os bancos que durante moitos anos luciron no campo da feira cos seus característicos repousa brazos laterais en forma de espiral. Os personaxes da foto son de esquerda a dereita: Luisita de José Ramón, Paz de Raso e Tacha de Alisandro.
1965 aproximadamente cortesía | Marisa de Capeáns aparece | Diante de esquerda a dereita: Celucha e Carmen do Cabo. Segunda fila de esquerda a dereita: Carmiña do Capitán das Travesas, Pili do Cabo e Marisa de Capeáns. Terceira fila de esquerda a dereita: M.ª Carmen de Ordóñez e Pepita Cambeiro. Ó fondo á esquerda dúas que eran de Negreira.
1969 aproximadamente cortesía | Pichín aparece | De esquerda a dereita: Pili de Romar, Matilde de Alisandro e Finita da Carpinteira.
1969 aproximadamente cortesía | Pichín aparece | De esquerda a dereita: Rosita de Fela, Pili de Romar, Matilde de Alisandro, M.ª Celia do Ferrador, Lolita de Basilio, Finita da Carpinteira, Manola de Raso e Matilde do Fogueteiro.
1955 cortesía | Ángel Carracedo aparece | De esquerda a dereita: Tino, Ángel Carracedo e un personaxe sen identificar
1941 aproximadamente cortesía | Aurelio Durán aparece | Foto sacada dende a zona onde agora se atopa o edificio Multiusos. No lado dereito a casa-cuartel da Garda Civil (actual Centro de Cultura) que ten o acceso pola parte esquerda, na fachada que da o campo da feira. Aquí apreciase a súa fachada principal orixinal que daba a Avda. Alfonso Molina, nun momento de construción no que non existía nin o Bar Cine, nin Cine Mercedes, nin a Pista Jallas, nin ningunha outra instalación en fronte. Incluso é posible que ó lado dereito nin sequera estivera o actual xardín. Ó fondo, á esquerda, apréciase que xa estaba construída a Casa de Calixto e a de Durán, coa mesma configuración da fachada que ten na actualidade
entre 1955 e 1958 cortesía | Ángel Carracedo aparece | Ó fondo apréciase o campanario da igrexa e un grupiño de xente na estrada durante unha celebración. Existe outra fotografía sacada este mesmo día dende outro ángulo. Diversas fontes coinciden en sinalar que foi sacada durante unha celebración de Corpus.
5 de outubro de 1941 cortesía | Aurelio Durán aparece | A caseta da dereita é onde agora está a casa de Moncho da Bañeira e na esquerda onde agora está Caixa Galicia, Casa Capeáns, Banesto, etc
anos 50 cortesía | Familia Capeáns aparece | O pombal propiedade da familia Capeáns, aínda se mantén en pé na actualidade. O camiño do fondo é a actual Rúa Xosé Ferrer que no seu lado esquerdo enlaza coa rúa Suárez Vence e no dereito coa Rúa Galicia e Pontevedra. O camiño ó que non se lle puxo nome asfaltouse a finais dos setenta pero non era moi utilizado polos coches, por iso os rapaces comezaron a chamarlle “la carretera nueva” e utilizábana como pista deportiva, incluso os automobilístas utilizárona asiduamente ata que se abriu a rúa Pontevedra por un antigo camiño ó lado da antiga oficina do Banco Pastor e antiga Farmacia Arufe. A estrada dende a rúa Pontevedra (que non existía, só era un camiño) ata a rúa Suárez Vence só tiña dúas casas por unha marxe, a de Casilda de Pancho (agora Pub Tío Pancho) e o galpón de Capeáns.